HENRIK IBSEN

(d. 1828 - ö. 1906)

Alt sayfalar:

Henrik Ibsen, 20 Mart 1828 tarihinde Skien, Norveç‘de Knud ve Marichen Ibsen çiftinin beş çocuğunun en büyüğü olarak doğmuştur. Babası Norveçli bir tüccar idi. Ancak İbsen sekiz yaşındayken babası mali bir güçlüğe girdi; bütün servetleri yok oldu. Zengin evlerini ve kasabayı terk edip fakir bir konuta taşındılar. 16 yaşındayken öksüz kaldı; hayatını çalışarak kazanmaya başladı. Bir başka kasabada çırak oldu. Bir eczanede haplar, şuruplar hazırlamaktaydı ve edebiyatla ilgilenmekteydi.

Norveç o zamanlar Danimarka egemenliği altındaydı. 1624 – 1878 arasında adı Christiania olan Norveç‘in başkenti Oslo‘ya giderek üniversite adayları için düzenlenen eğitim kurslarına katıldı. Tıp öğrenimi için 1850 yılında gittiği (Christiania) Oslo’da daha çok felsefe ve edebiyat dersleriyle ilgilendi. 1849 yılında ilk oyunu “Katelina”‘yı yazdı. Devrimci çevrelerle ilişki kurdu. 1851 yılında Bergen’de kurulan yeni bir tiyatronun Den Nationale Scene’ye sanat yönetmenliğine getirildi.

Norveç‘in güneybatı kıyısında, Hordaland eyâletine bağlı bir şehir olan Bergen‘de kaldığı beş yıl içinde köklü bir tiyatro kültürü edindi, kendi oyunlarını sahneledi ve onların uyandırdığı etkiyi izledi. 1863’te Norveç’te Kristiana Tiyatrosu’nda sanat danışmanı oldu. Aradığı özgür yaratı ortamını ülkesinde bulamayınca 1864 yılında yurt dışına giderek, dört yıl Roma‘da, 1891’e dek Dresden ve Münih‘te kaldı. Zaman zaman Norveç’e dönse de 27 yıl yurt dışında kaldı.

Yazdığı tiyatro oyunlarının konularını Norveç destanlarından ve tarihinden aldı. İlk büyük oyunu, Roma’da 1866 yılında yazdığı “Brand”dır. Oyun, dinsel bağnazlığı yüzünden sevmeyi ve görevlerini unutan Brand adlı genç bir rahibin trajedisini sergiler. 1867 yılında yazdığı “Peer Gynt” ise İbsen’in ününü sağlamlaştırdı.

Burjuva dünyasını eleştiren, onun dış görünümüyle iç yapısı arasındaki çelişkiyi yansıtan oyunlarıyla İskandinavya ve Almanya‘da doğalcılık akımının yolunu açtı.

Toplumsal ikiyüzlülük, kişisel çıkarlar adına baskı yöntemlerine ve geleneksel yalanlara sarılmak, kadının özgürleşme çabası, kalıtım ve çevrenin birey üzerindeki etkileri, değişik biçimlerde hep işlediği temalardır.

19. yüzyılın diğer büyük oyun yazarları gibi romantik, bireyci ve anarşist bir dünya görüşünün etkisinde yapıtlar vermiş olan İbsen, yazdığı eleştirel gerçekçi oyunlarda toplum bireylerinin yanılsamalarını, nevrotik ve ruhsal çalkantılarını açığa sermiş; bireyin boşa çıkan yaşam uğraşını, toplumun dış yüzü ile iç yüzü arasındaki karşıtlığın yol açtığı çelişkilerin üstesinden gelemeyişini irdelemiştir.

Onun hakkında şöyle denilmiştir: “Ibsen’in tiyatrosu, modern tiyatronun Roma’sıdır. Bütün yollar ona çıkar, bütün yolların başlangıcında o vardır.”

1877 yılında, kamu görevi üstlenmiş bir dizi yöneticinin kokuşmuşluğunu ve yalan üzerine kurulu dünyasını sergileyen “Pillars of Society” (Toplumun Destekleri) adlı oyununu yazmıştır.

Henrik Ibsen, 1858 yılında tanınmış bir yazarın kızı Suzannah Daae Thoresen ile evlendi. 1859 yılında Sigurd adında bir oğlu oldu. Oğlu Norveç’in Stockholm’deki ilk bakanıdır.

Henrik Ibsen, 23 Mayıs 1906 tarihinde Oslo, Norveç‘de 78 yaşında ölmüştür.

Bağlantılı sayfalar:

19. Yüzyıl ve Romantizm / Arthur Miller / Peer (Tirat) / Peer Gynt